Danh sách các Làng nghề truyền thống đặc sắc ở tỉnh Kiên Giang
Hôm nay, chúng ta hãy cùng ghé thăm vùng đất Kiên Giang - một tỉnh ở miền Tây sông nước thân thương. Từ xưa đến nay, Kiên Giang vang danh khắp nơi không chỉ với danh lam thắng cảnh nổi tiếng, nền ẩm thực say lòng bao thực khách mà còn bởi những làng nghề truyền thống. Những làng nghề cha truyền con nối ấy vừa chất chứa những giá trị tinh thần, vừa thể hiện sự tài hoa của những con người gắn bó với nghề.
1
Làng nghề đan đát từ tre trúc
Địa chỉ: Xã Phi Thông – Thành phố Rạch Giá.Nằm trong lòng thành phố Rạch Giá nhộn nhịp có một xóm nghề thủ công truyền thống tồn tại đã hơn ba trăm năm, đó là xóm nghề đan đát từ tre, trúc. Các sản phẩm chính gồm có cần xé đựng trái cây, rau củ và tấm khênh. Sản phẩm tiêu thụ chủ yếu ở các chợ lớn của Rạch Giá như chợ 30/4, chợ Bắc Sơn… Tận mắt chứng kiến người dân thoăn thoắt đan, bạn sẽ càng thấm thía danh xưng “nghề đan đát là nghề của những đôi tay”.
Người xưa trong vùng kể lại vào thế kỉ XII, khi con người mới đến đây lập làng lập ấp, cùng với nghề nông, nghề biển, nghề đan đát đã có mặt rất sớm. Theo thời gian, nghề vẫn được gìn giữ cho đến tận bây giờ.
2
Làng nghề nắn nồi đất
Địa chỉ: Xã Nam Thái Sơn, huyện Hòn Đất.“Những người thổi hồn cho đất” – đó là danh xưng dành cho những người gắn bó với nghề làm nồi đất ở xã Nam Thái Sơn, huyện Hòn Đất. Sự khéo léo, tài hoa của họ đã biến những thớ đất vô tri vô giác thành biết bao vật dụng hữu ích cho đời sống con người như nồi đất, bếp cà ràng, khuôn bánh khọt, ơ kho quẹt…. Mỗi sản phẩm là một sắc vóc riêng, tổng hòa thành sự phong phú cho xóm nghề nắn nồi đất.
Có những cụ ông, cụ bà đã hơn 70, 80 tuổi vẫn còn theo nghề. Họ không còn làm được những công việc nặng nhọc nữa nhưng lòng yêu nghề vẫn còn đó. Bằng kinh nghiệm, bằng những hiểu biết, họ truyền lại cho thế hệ trẻ tình yêu với đất, với lửa, với muôn hình vạn trạng những sản phẩm từ đất đai quê hương.
3
Làng nghề đan đệm cỏ bàng
Địa chỉ: Xã Phú Mỹ - Huyện Giang Thành.Xã Phú Mỹ được mệnh danh là một vùng đất “chó ăn đá, gà ăn sỏi” của tỉnh Kiên Giang. Bởi mảnh đất vùng biên giới này quanh năm đồng khô, nắng cháy rất khó khăn trong canh tác lương thực. Thế nhưng vẫn có một loài cây vươn lên mãnh liệt như sức sống con người nơi đây đó chính là cỏ bàng. Cỏ bàng đã trở thành nguyên liệu cho nghề đan đệm – nghề mưu sinh cho biết bao người.
Những người dân Khmer theo nghề đã lâu cho biết các mặt hàng đệm bàng rất được ưa chuộng vì sự độc đáo, hiếm có, sễ sử dụng. Hiện nay, đệm bàng đã được xuất khẩu đi TPHCM và các tỉnh miền Đông Nam bộ, bán phổ biến ở các khu du lịch thị xã Hà Tiên – Kiên Giang.
4
Làng nghề chằm nón
Địa chỉ: Xã Thạnh Đông – Huyện Tân Hiệp.Ngoài áo bà ba và khăn rằn thì nón lá là một vật dụng quen thuộc của những người phụ nữ miền Tây. Thế nên trải dài khắp miền Tây đều có những làng nghề chằm nón tuổi đời trăm năm. Tuy không nổi tiếng bằng làng nghề ở Thới Lai, Cần Thơ thế nhưng làng nghề chằm nón ở xã Thạnh Đông vẫn có những nét thu hút riêng.
Hầu hết những người làm nghề chằm nón đều là những người phụ nữ vốn quen công việc ruộng đồng, nội trợ. Nghề vừa tạo thêm thu nhập những khi thời gian rảnh rỗi cho chị em, vừa lưu giữ một nét văn hóa truyền thống bao đời của huyện Tân Hiệp nói riêng, tỉnh Kiên Giang nói chung. Chiếc nón được chằm khéo léo từ những chiếc lá cọ hong khô, đơn giản nhưng tinh xảo là điểm mà người ta hay nhắc về xóm nón Thạnh Đông.
5
Làng nghề làm tôm khô
Địa chỉ: Phường Tô Châu – Thị xã Hà Tiên.Hà Tiên vốn là một vùng đất được nhiều ưu đãi của thiên nhiên, nên sản vật, mà nhất là cá tôm rất phong phú, dồi dào. Những năm của thập niên 60-70, sản lượng tôm khai thác của ngư dân rất lớn nhưng gặp nhiều khó khăn trong khâu vận chuyển, bảo quản. Do đó, để có thị trường tiêu thụ ngoài tỉnh, người dân chỉ có một cách duy nhất là làm tôm khô. Từ khi nghề có truyền thống, đến nay, nhiều cơ sở vẫn duy trì nghề làm tôm khô.
Do nguyên liệu dồi dào nên nghề làm tôm khô được làm quanh năm. Tuy nhiên, thời điểm tháng 10 - 12 Âm lịch mới được xem là chính vụ, khi bà con ở làng nghề chuẩn bị cung ứng đặc sản quê hương phục vụ Tết. Chính hương vị độc đáo cùng thời gian bảo quản lâu nên tôm khô đã trở thành mặt hàng xuất khẩu có giá trị kinh tế cao và ngày càng được khách hàng trong và ngoài nước ưa chuộng.
6
Làng nghề đan lục bình
Địa chỉ: Xã Vĩnh Thắng – Huyện Gò Quao; Phường Vĩnh Hiệp – Thành phố Rạch Giá.Lục bình là một trong những loài thủy sinh mọc hoang khắp vùng kênh rạch miền Tây. Những năm trước, lục bình thường chỉ dùng để bón cây hoặc làm thức ăn cho vật nuôi. Thế nhưng thời gian gần đây, lục bình còn mang đến một nghề truyền thống cho bà con ở xã Vĩnh Thắng, huyện Gò Quao và phường Vĩnh Hiệp, thành phố Rạch Giá. Đặc tính của lục bình là khi phơi khô rất dẻo dai nên thích hợp làm các sản phẩm thủ công như tủ, kệ sách, bình hoa, giỏ xách…
Do nguồn nguyên liệu tốt lại thêm sự khéo léo của người làm nghề nên sản phẩm từ lục bình đều rất đẹp và bền chắc. Chưa dừng lại ở đó, người dân ở làng nghề còn sáng tạo khi sử dụng lá bắp phơi khô, nhuộm màu để làm ra sản phẩm có màu sắc sinh động, tao nhã hơn rất nhiều.
7
Làng nghề trồng hoa kiểng
Địa chỉ: xã Minh Hòa – huyện Giồng RiềngHiện nay, có rất nhiều gia đình ở xã Minh Hòa đều trồng hoa kiểng bán Tết và bán quanh năm. Một số loài hoa đặc trưng có thể kể đến như phong lan, mai kiểng, bonsai, cúc, vạn thọ… Gia đình trồng ít thì vài công, trồng nhiều có khi lên đến vài ba chục công. Bởi thế nên người dân nơi khác vẫn gọi vùng đất bình yên này với cái tên mỹ miều là làng hoa.
Trồng hoa cũng trồng các loài cây khác, cũng phụ thuộc vào thời tiết của mỗi năm. Và người trồng cũng vui buồn theo từng cơn gió, từng ngày nắng, đêm lạnh của đất trời. Người trồng hoa kiên quyết không bỏ nghề không hẳn vì lợi nhuận cao mà vì cái duyên nợ, cái tình yêu lâu bền với những loài hoa.
8
Làng nghề làm bánh phồng
Địa chỉ: Xã Vĩnh Phước B – Huyện Gò Quao.Nghề làm bánh phồng tại xã Vĩnh Phước B nô nức nhất vào dịp Tết Âm lịch, thế nhưng do nhu cầu tiêu thụ tăng mạnh nên bánh phồng được làm quanh năm. Nguyên liệu chính để làm bánh phồng là gạo và bột mì ngang. Điều đặc trưng làm nên hương vị tinh tế cho bánh phồng là gạo và khoai mì đều là giống địa phương. Thế nên bánh thành phẩm vừa ngon vừa an toàn cho sức khỏe người sử dụng.
Làm bánh phồng thú vị nhất là ở công đoạn giã bột bánh. Công việc này thường làm vào lúc nửa đêm về sáng để bột có thời gian nở. Giã bánh rất vui vì bắt buộc phải có hai người làm, một người dùng chày giã bột, một người “vùa” (ngôn ngữ địa phương) – nghĩa là lấy nước cốt dừa pha đường nêm vào trong phần bột. Sau đó bánh được cán tròn, mang trải ra chiếu lát và phơi dưới nắng vài giờ là khô. Nếu có dịp ghé qua đây, đừng quên thử một lần giã bánh cùng người dân bạn nhé!
9
Làng nghề làm bánh tráng
Địa chỉ: Ấp Thạnh Trung – Xã Thạnh Hưng – Huyện Giồng Riềng.Trải dọc con đường vào xã Thạnh Hưng, huyện Giồng Riềng có rất nhiều giàn phơi bánh tráng. Những chiếc bánh nóng hổi, vừa ra lò nằm đón nắng, chờ hong khô để kịp đóng gói cho thương lái. Đây cũng là tín hiệu báo cho du khách phương xa biết là đã đến với xứ bánh tráng của tỉnh Kiên Giang. Hiện nay tại xã Thạnh Hưng chỉ có vài chục hộ dân theo nghề thế nhưng không phải vì thế mà không khí làng nghề kém sôi động và nhộn nhịp.
Kết tinh hương vị thơm thảo của hạt gạo quê hương, bánh tráng Thạnh Hưng vang danh khắp vùng, được nhiều người dân trong và ngoài tỉnh Kiên Giang ưa chuộng. Ngoài bánh tráng để cuốn thịt luộc thông thường, tại làng nghề còn có những loại bánh tráng ngọt như bánh tráng phủ đường, phủ đậu xanh rất thơm ngon. Đặc biệt, bánh tráng ngọt còn có thể mua về làm quà cho người thân và bạn bè.
10
Làng nghề làm bánh mứt từ khóm
Địa chỉ: Xã Bình An – Huyện Châu Thành.Không giống như những ngành nghề khác, nghề làm bánh mứt từ khóm chỉ thật sự khởi động khi Xuân về. Huyện Châu Thành đã sẵn có nguồn nguyên liệu khóm tươi dồi dào và chất lượng cho nghề.
Sản phẩm ngon nhất tại làng nghề là khóm khô. Khóm sau khi phơi có vị ngọt bùi đặc trưng, ngon hơn ăn kèm khóm khô khi uống trà. Hiện nay có hai hình thức làm khóm khô là phơi nắng tự nhiên là phơi và sấy. Hầu hết những bà con người Hoa tại xã Bình An, huyện Châu Thành làm khóm khô bằng phương pháp thủ công.
Ngoài khóm khô, khách phương xa đến làng nghề còn được thỏa mãn vị giác với bánh hoa mai nhân khóm, kẹo khóm hoặc nước ép khóm tươi thơm ngon trứ danh.
11
Làng nghề dệt chiếu
Địa chỉ: Xã Vĩnh Hòa Phú – Huyện Châu ThànhCó ai đó đã nói huyện Châu Thành là quê hương của những làng nghề quả là không sai. Bên cạnh làng nghề làm bánh mứt thơm ngon trứ danh, ở Châu Thành còn có nghề dệt chiếu tồn tại theo suốt chiều dài lịch sử dân tộc. Người con Kiên Giang nào cũng còn nhớ về truyền tích Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực từng ghé qua vùng đất này. Đến khi ông bị xử trảm người dân đã trải chiếu trên đường ông đến pháp trường, ân tình người miền Tây là thế!
Qua bao thăng trầm thời gian, nghề dệt chiếu có lúc tưởng đã biến mất. Vậy mà những người dân vẫn bám nghề, dệt nên từ cây cỏ lác những manh chiếu đẹp cho cuộc đời.
12
Làng nghề làm mắm cà xỉu
Địa chỉ: phường Bình San, thị xã Hà Tiên.Bên cạnh các loài thủy hải sản thông thường như cá, tôm, cua, mực, trên những bãi cát đen ở phường Bình San và phường Pháo Đài còn có rất nhiều cà xỉu. Cà xỉu có vẻ ngoài như những loài hai mảnh vỏ trai, sò, hến nhưng lại giống cả côn trùng với phần râu, đuôi dài và to.
Mùa cà xỉu rộ lên từ khoảng tháng 6 đến tháng 8 hàng năm. Người dân đánh bắt cà xỉu tương tự cách đánh bắt sò, đem về rửa sạch bùn đất, tách riêng phần vỏ thịt và phần đuôi rồi làm mắm. Cà xỉu muối buổi sáng, buổi chiều là ăn được. Trước đây trên các tàu thuyền ra khơi xa nhà, các ngư dân Hà Tiên luôn trữ vài hũ cà xỉu muối để ăn với cơm nóng. Còn giờ đây, công việc làm mắm cà xỉu đã trở thành nghề, làm ra món ăn độc và lạ cho thị xã Hà Tiên.
13
Làng nghề nấu nước mắm
Địa chỉ: Thị trấn Dương Đông, huyện Phú Quốc.Thật thiếu xót khi kể đến những nghề truyền thống của tỉnh Kiên Giang mà bỏ qua nghề nấu nước mắm của đảo ngọc Phú Quốc. Du khách đến với thiên đường nghỉ dưỡng nhiệt đới này, ai mà một lần mua nước mắm về làm quà. Kết tinh hương vị đại dương, nước mắm Phú Quốc sóng sánh một kĩ thuật chế biến tài hoa trong đó.
Nghề làm nước mắm hình thành từ rất lâu khi ngư dân đánh bắt cá cơm về ăn không hết, người ta nghĩ ra cách làm nước mắm ăn dần. Sau này, nghề dần dà phát triển, hệ thống những nhà thùng danh tiếng, uy tín ra đời như “nấm mọc sau mưa”.
14
Làng nghề làm trang sức từ đồi mồi
Địa điểm: phường Đông Hồ, thị xã Hà TiênTừ bao đời nay, nghệ thuật chế tác thủ công mỹ nghệ được gìn giữ và phát triển cực thịnh ở thị xã Hà Tiên. Dưới đôi bàn tay khéo léo của nhiều nghệ nhân phường Đông Hồ, các sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ đồi mồi và đá huyền đã ra đời.
Các mặt hàng thủ công từ đồi mồi như gương, lược, trâm cài đầu rất được du khách nước ngoai yêu thích. Ngoài công dụng trang trí, làm quà lưu niệm, người dân nơi đây tin rằng, các sản phẩm từ đồi mồi, đá huyền còn rất tốt cho sức khỏe theo quan niệm phong thủy.
